Diz Hastalıkları
Diz kireçlenmesi ayrıca Gonartroz,Osteoartrit veya Artrit olarak isimlendirilmektedir.
Diz eklemini etkileyen üç temel artrit türü vardır;
En sık görülen tiptir. Eklem kıkırdağını yavaş yavaş aşındıran dejeneratif bir hastalıktır. En sık orta ve ileri yaş insanları etkiler.
- Romatoid Artrit
Eklem kıkırdağında hasar meydana getiren inflamatuar bir hastalıktır. Her hangi bir yaşta görülebilir ve genellikle birçok eklemi etkiler.
- Postravmatik Artrit
Postravmatik artrit diz yaralanması sonrası ortaya çıkar. Bu tip artrit osteoartrite benzer, menisküs ve bağ yaralanması sonrası ortaya çıkar.
Ağrı başlangıçta hafif olarak başlar ve aşınmanın artışıyla giderek artış gösterir. Eklem şiş ve hareketleri kısıtlıdır. Dizi bükmek ve ya uzatmak zor olabilir.
Aktivite ile merdiven çıkma, yürüme ve ya dizi bükme faaliyetlerinde ağrıda artış olur. Dizde kilitlenme ve güçsüzlük ve burkulma hissi olur.
Bazı hastalar hava değişiklikleri ile ağrının derecesinin etkilendiğini gösterir.
Muayene ve Teşhis
Doktorunuz dizinizde eklem hareket açıklığı, yürüyüş, şekil bozukluğu ve eklemde şişme olup olmadığına bakacaktır.
Röntgen genellikle eklem aralığındaki daralmayı gösterir ve yeterlidir. MR genellikle diğer hastalıkların ayırıcı tanısında istenebilir.
Aşağıdaki röntgende solda normal bir diz, sağda ise ileri düzeyde kireçlenmiş bir diz görülmektedir;
Diz Kireçlenmesinin Tedavisi
Diz Hastalıkları
1-Cerrahi Dışı Tedavi
Eğer dizinizde kireçlenme varsa, tedavi seçenekleri çok geniş olup kişiden kişiye göre değişmektedir. Tedavi seçimine siz ve doktorunuz ortak olarak karar vereceksinizdir.
Tedavinin amacı ağrıyı azaltmak, diz fonksiyonlarını azaltmaktır. Hasta memnuniyeti temel esastır.
Kireçlemenin erken evrelerinde cerrahi olmayan yöntemler kullanılır;
Egzersiz, destekleyici cihazlar, yaşam tarzı değişiklikleri ve diğerleri diye, dört ana başlıktan oluşur cerrahi dışı tedavi yöntemleri;
- Hayat tarzını değiştirme; durumu kötüleştiren merdiven çıkma, bisiklete binme dizi bükerek yapılan işleri kısıtlamak gerekir. Hepsi olmasa da çoğu hasta kilolu olup kilo vermeleri sağlanmalıdır. Kilo vererek dize binen yükü ve stresi azaltılmalıdır. Kilo vermeye önce diyet programı ile başlanmalıdır.
- Egzersiz; Diz çevresi bağ ve kas gücünü artırmak hedeflenir.
- Destekleyici cihazlar; Baston, dizlikler geçici rahatlama sağlayabilir.
- Diğer Metotlar; Sıcak- Soğuk uygulamaları, elastik bandaj, diz içi kıkırdak iğneleri geçici rahatlamalar sağlayabilir
2-İlaç Tedavileri
Birçok ilaç tedavisi çeşidi vardır fakat her hastada aynı yanıt alınamamaktadır. Sizin durumunuza göre doktorunuz bir tercih yapacaktır.
- Anti inflamatuar ilaçlar; Bu tür ağrı kesiciler genellikle ilk tercihtir. Şişlik ve ağrıyı azaltması beklenir. Fakat bu ilaçları hayat boyu kullanmak bazı yan etkilere yol açabilir.
- Hidrolize Kollejen, Vitamin, Omega gibi takviyeler; Erken dönme kireçlenmelerde faydalı olabilirler. Bu ilaçlar takviye gıdalar olarak geçmekte olup bazı hastalıklarda hekim önerisiyle kullanılabilir. Bu maddeler mobiliteyi artırır ağrıyı ise azaltmaktadır. Bu katkı maddelerinden etki almak için en az 2-3 ay devamlı kullanmak gerekir.
- Kortikosteroidler ; Güçlü anti inflamatuar ilaçlardır ve diz içine enjekte edilirler. Bunlar orta ve şiddetli ağrılarda verilir. Şişlik varsa çok faydalı olabilirler. Bu ilaçlar kısıtlı sayıda uygulanmalıdır. Bazı riskleri de beraberinde barındırır; Enfeksiyon ve kıkırdak hasarı artışı
- Ozon Tedavisi
- Viskosüplementasyon-Diz İçi Kıkırdak İğneleri- ; suni kıkırdak sıvıları dize enjekte edilebilir bir nevi diz ekleminde kayganlığı artırarak sürtünme ve aşınmayı azaltarak, ağrıda azalma, hareketlerde artış olabilir.
3-Alternatif Tedaviler
Akupunktur kesin çözüm olmayıp geçici rahatlama sağlayabilir.
4-Cerrahi Tedaviler
Eğer medikal tedaviye yanıt vermiyorsa cerrahi planlama yapılır.
Seçenekler arasında;
Artroskopi ile diz içi eklem temizliği…
Eklem uyumu ve yük binen alanı değiştirmek için kemik osteotomiler
Total diz protezi veya parsiyel diz protezi ameliyatı yapmak gerekebilir
Bazı travma sonrası oluşan kıkırdak kayıplarında kıkırdak nakli düşünülebilir.
Diz Hastalıkları
Menisküs yaralanmaları
Menisküs Diz ekleminde memur ve tibia arasını döşeyen hilal şeklindeki süspansiyon görevi olan yapıdır. Herhangi bir nedenle yaralanabilir.
Sebepler
Travma
Sportif yaralanmalar
Mesleki hastalıklar
Yaşa bağlı dejenerasyon
Bulgular
- Ağrı
- Şişlik ve Sertlik
- Dizde Güvensizlik
- Diz hareketlerinde kısıtlılık ve ya kilitlenme
Tedavi edilmezse yırtık parça diz arasına sürüklenir, kilitlenme ve ya kaymaya sebep olabilir.
Teşhis
Anamnez ve klinik muayene
MR görüntüleme
Tedavi
1- Cerrahi Dışı Tedavi Yöntemleri
Eğer yırtık küçük ve dış kenar da ise cerrahi gerekmeyebilir. Takiplerde ağrılar devam etmezse cerrahiye ihtiyaç yoktur.
- Dinlenme
- Soğuk uygulama günde 3-4 defa
- Ağrı için NSAİ ilaçlar
- Dizlik yada bandaj kullanılabilir
- Şişlik çok ise elevasyon önerilir
2- Cerrahi Tedavi
Eğer yırtık büyük ,instabil,kilitlenmeye neden oluyorsa cerrahi tedavi önerilir.
Artroskopik tamir yada debritman yapılabilir.
Rehabilitasyon
Ameliyat sonrası kısa bir süre diziniz bir dizlik içinde hareketsiz kalması gerekebilir.
İyileşme tamamlandığında iyileştirme egzersizleri verilecektir.
Fizik tedavi önerilir.
Diz Hastalıkları
Tanımlama
Diz kapağı (patella) , uyluk ön kısmında yer alan olukta (femoral oluk) yer alır.çeşitli nedenlerle bu oluğun dışına çıkması patella çıkığı olarak adlandırılır.
Sebepler
Femoral oluğun sığ veya düzensiz olması, tam veya yarım çıkık ile sonuçlanabilir.
Travmaya bağlı olarak diz kapağı akut olarak yerinden çıkabilir.
Klinik Bulgular
- Diz kapağı yanlara kayar
- Aktivite ile diz ön ağrısı
- Sertlik ve hareket sırasında dizde sürtme sesleri
- Şişme
Teşhis
Anamnez ve klinik muayene
xRay
MR görüntüleme
Tedavi
Eğer diz kapağı yerinden tam çıkmışsa, elle manipülasyon yapılarak yerine oturtulması denenir. Bu işleme redüksiyon denir. Bazen redüksiyon kendiliğinden olur.
Eğer çıkık sürekli olursa, eklem kıkırdağında hasar olur, ağrı ve kireçlenme ile sonuçlanır. Eğer çıkık sadece kısmı yani yarı çıkık şeklindeyse, ortez ve fizik tedavi planlaması yapılır ve 1-3 ay arasında tedaviye yanıt açısından takip edilir.
Fakat tam ve yarık çıkıklarda diz tekrarlayan çıkıklar ile sonuçlanıyor ve kararsızlık devam ediyorsa, cerrahi planlaması yapılır. Ameliyat ile, patella anatomik dizilimi sağlanıp, oluk içinde stabil hale gelmesi planlanır.
Diz Hastalıkları
Bursa denilen yapı omuz, dirsek, kalça, diz ve topuk bölgesinde, kemiğin çıkıntılı olduğu ve ince bir cilt dokusu ile kaplı olduğu bölgelerde, kemik ile kas arasında sürtünmeyi azaltmayı sağlayan veya kemiğin çıkıntılı kısmını koruyan küçük ve jöle benzeri keselerdir. Çok az miktarda sıvı içerirler ve sürtünmeyi azaltmaya yardımcı olmak için minder görevi gören kemikler ve bağ dokuları arasında yer alırlar.
Pes anserin bursit ise kaval kemiği (tibia) ile dizdeki hamstring kaslarının üç tendonu arasında yer alan bursanın iltihabıdır. Dizin hemen iç kısmında ve eklemin yaklaşık 3 cm altında meydana gelir. Bursa tahriş olduğunda ve çok fazla sıvı ürettiğinde ortaya çıkar. Ağrı diz iç kısmında ve sıklıkla şiddetli olur.
Sebepleri
Bursit genellikle bursa da aşırı veya sürekli sürtünme yani stres sonucu gelişir. Pes anserine bursit sporcularda, özellikle de koşucularda yaygındır. Dizinde kireçlenme olan ve orta- ileri yaş ev hanımlarında da sık karşılaşılır.
Pes anserin bursitinin gelişimin de görülen risk faktörleri;
- Yetersiz gerdirme egzersizleri; Aşırı yokuş koşusu yapma ve koşudaki ani artışlar gibi yanlış teknikler
- Sıkı hamstring kaslarına sahip olma
- Şişmanlık
- Dizin eğri olması
- Dizde kireçlenme – osteoartrit- Özellikle iç diz kireçlenmesi
- İç ( medial ) menisküs yırtığı
Klinik Belirtiler
Ağrı: Dizinizin iç kısmında ve / veya kaval kemiğinin ortasına doğru, diz ekleminin yaklaşık 2 ile 3 cm altında yavaş gelişen ağrı.
Egzersizle ya da merdiven çıkma ile artan ağrı
Teşhis ve Tedavi
Pes anserin bursitinin şikâyetleri stres kırığı ile benzerdir. Bu nedenle tanı için genellikle bir röntgen gerekir. Röntgende ayrıca diz kireçlenmesi ve eşlik eden kemik patolojileri değerlendirilir.
Tedavi
Pes anserin bursiti olan sporcular, inflamasyonun (yangı) tekrarlanmaması için egzersiz programlarını değiştirmelidirler.
Ayrıca;
- Dinlenme: Aktiviteyi bırakın veya iyileşme olana kadar farklı bir aktiviteyi yapın.
- Buz: 2 saatte bir 15 dakika düzenli aralıklarla günde beş kez buz uygulayın.
- Anti-inflamatuar ilaç: Aspirin ve non-steroidal antienflamatuvar ilaçlar (ibuprofen gibi) ağrıyı hafifletebilir ve inflamasyonu azaltabilir.
- Enjeksiyon:Doktorunuz sık sık rahatlama sağlayan bursa içine bir anestetik ve steroid solüsyonu enjekte edebilir.
- Fizik Tedavi: Doktorunuz belirli germe egzersizleri, buz ve ultrason tedavileri için fizik tedavi önerebilir.
Tüm tedavilere rağmen şikâyetler devam eder klinik kronikleşirse bursa’nın cerrahi olarak çıkarılması düşünülebilir. Basit ve günübirlik bir cerrahi tedavi yöntemidir.
Müdahale sonrası bacağınıza ağırlık verildiğinde ağrı çok oluyorsa koltuk değneği kullanabilirsiniz. Normal aktivitelere dönüş genellikle ameliyat sonrası 3. Haftada başlanabilir.
Diz Hastalıkları
Kronik ön diz ağrısı, sağlıklı, genç ve aktif bayanlarda yaygın olarak görülmektedir.
Sebepler
Diz ekleminde dizilim problemi
Kaslarda dengesizlik yada güçsüzlük
Aşırı kilolu olma
Spor yapmamak
Uzun süren hareketsizlik ve ağır çalışma
Ossgood schlatter vs.
Klinik Bulgular ve Şikâyetler
- Ağrı genellikle yavaş yavaş başlar.
- Uzun oturuşlardan sonra ayağa kalkışta,merdiven çıkarken, dizden sürtme ve klik sesleri alınabilir.
- Gece ağrısı
- Aktivite sırasında ağrı, özellikle diz çökme ve ağırlık kaldırma
- Aktivite yoğunluğunda ve seviyesinde değişiklik ile ağrının değişmesi
Teşhis
Fizik muayene
Röntgen: Kemik yapıları çok iyi gösterir değerli bir görüntülemedir.
MRI: Yumuşak dokuların görüntülemesi için önemlidir.
Tedavi
Basit tekrarlayan ağrılarda egzersiz yapmak ve soğuk uygulama önerilir.
Kilo vermek ve istirahat önerilir.
Aşırı ağrılarda İnflamasyon giderici ağrı kesiciler kullanılabilir.
Diz Hastalıkları
Ön Çapraz Bağ
Ön Çapraz Bağ Nedir?
Dizin sabitliğini yan bağlar ve çapraz bağlar sağlar. Çapraz bağlar diz ekleminin içinden uyluk(femur) ve kaval(tibia) kemiğini bağlar. Önde bulunana ön çapraz bağ (ACL), arkada olana arka çapraz bağ (PCL) denir.
Yan bağlar femur ve tibia kemiklerini iç ve dıştan birbirlerine bağlayarak sabitler. Ön Çapraz Bağ Yaralanmlarnın Belirtileri
Ön çapraz bağınız yaralandığında hemen bir ağrı hissetmeyebilirsiniz. Bununla beraber bir kopma sesi veya diz kontrolünün bozulduğunu genellikle hissedilir. 12 saat içinde diz şişer ve ayağa kalkıldığında ağrı olur.
Tanı
Anamnez ve klinik muayene
MR görüntüleme
Tedavi
Parsiyel yırtıklarda yada 40 yaş üzeri aktif spor yapmayan ağrı işlerde çalışmayanlarda konservatif tedavi önerilir.
Ağrı için NSAİ ilaçlar
Fizik tedavi ile çevresel kaslarda güçlendirme
Akut dönemde dizlik kullanımı.
Cerrahi tedavi:
ACL yırtığı olan aktif ve spor yapmak isteyen hastalarda gereklidir.
Cerrahi tedavide genellikle artroskobik olarak diz çevresindeki bir tendon (veya bir parçası) kullanılarak ön çapraz bağın orjinal anatomisine uygun bir rekonstriksiyon sağlanır.
Cerrahi sonrası 3-6 aylık bir fizik tedavi programı önerilir.
Arka çapraz bağ (PCL) yaralanmaları
Arka çapraz bağ (PCL),ACL kadar sık yaralanmaz. PCL yaralanmaları genellikle aşırı gerilme çekilme ile olur. En sık nedeni dizin ön tarafına doğru bükülmesi hareketi neden olur. Bu tür hareket yalnış bir adımla olabileceği gibi, snowbord, motosiklet, futbol gibi sporlarda daha sık oluşur.
PCL yaralanmasında belirtiler ACL yırtıklarına benzerdir. Ancak dizde dönde gibi instabilite bulguları daha nadirdir.
PCL yırtığı olan kişilerin çoğu normal aktivitelerine iyi bir rehabilitasyon programı sonrası ameliyatsız dönerler. PCL’in tibia’dan bir kemik parçası ile kopuğu veya rehabilitasyona rağmen kaza öncesi performansına dönemeyen sporcularda operasyon gerekebilir.
Diz Hastalıkları
Dizde Kireçlenme (Gonartroz)
Kireçlenme ya da artroz diz eklem kıkırdağının parlak pürüzsüz yapısı ve buna bağlı eklem fonksiyonlarında bozulma olmasıdır. Sanılanın aksine bir kireç birikmesi değil, eklem kıkırdağında bir kayıp vardır. Kadınlarda daha sık görülür.
İki çeşit gonartroz vardır:
Primer: Sebebi belli değildir. Genelllikle genetik faktörler, yaşlanma ve kilo fazlalığı nedeniyle olur.
Sekonder: Bilinen bir neden sonrası hemen hemen her yaşta olabilecek bir durumdur. Özellikle romatizmal ve iltihabi hastalıklar sonrası, eklem içi kırıklar sonrası, tedavi edilmeyen menisküs ve çapraz bağ hastalıkları sonrası oluşur.
Gonartrozda belirtiler
Ağrı: En çok oluşan ve hastayı hekime getiren ağrıdır. Ağrı başlangıçta özellikle yürüyüş sonrası ve uzun süre ayakta kalınca oluşur. Dinlenmek ve basit ağrı kesiciler ile geçer. Hastalık ilerleyince ağrının şiddeti artar; daha kolay oluşmaya başlar ve daha zor geçer. Hastaların sosyal hayatlarını etkilemeye başlar. Ağrı, özellikle dizlerin iç kısımlarında olur.
Dizlerde şişmeler ve şekil bozukluğu: İlerlemiş hastalarda dizlerde içe doğru eğilmeler başlar.
Dizlerde ses çıkması: Kireçlenmenin ilerlediği hastalarda, hareket sırasında sesler çıkmaya başlar.
Hastalığın tanısı:
Dizde kireçlenmenin tanısı muayene, ayakta çekilmiş diz filmleri ve bazen de MRI ile koyulur.
Tedavi
* Kilo verilmeli
* Egzersiz – yürüyüş: Dizleri zorlamayacak, ağrı oluşturmayacak kadar yapılan yürüyüş, bisiklet kullanmak gibi egzersizler faydalıdır. Kısa süre yürümeyle bile ağrı oluyorsa salon bisikletleri ile spor yapmak alternatiftir.
* Ağrı kesici ilaçlar: Bu ilaçlar hekime danışılıp alınmalı ve özellikle mide şikayetleri gibi yan etkileri oldukları unutulmamalıdır.
* Kaplıcalar: Özellikle yüksek tansiyon hastalığı ve kalp damar sistemi hastalıkları olmayan hastalar kaplıca tedavilerinden fayda görebilir. Ancak bu uygulamalardan önce tıbbi kontrolden geçilmelidir.
* Glukozamin ve kondroitin preparatları: Özellikle son yıllarda kullanımları artmıştır. Kıkırdak kaybını azalttıkları ve kısmen de olsa onarım sağladıkları bilinmektedir.
* Eklem içi sıvı enjeksiyonları: Bu preparatların da kullanımı son yıllarda artmıştır. Doğal eklem sıvısına benzerdirler. Sıvı enjeksiyonu da uygun hastalarda iyi sonuçlar vermektedir. Ancak etkileri geçicidir. Yaklaşık 9-12 ay sürer.
PRP uygulanabilir
Seçilmiş vakalarda kök hücre uygulamaları yapılır.
* Eklem içi kortizon uygulamaları: Ağrıyı kontrol ettikleri için 2- 3 kez uygulanabilir.Ameliyata kadar hastada rahatlama sağlarlar.
Cerrahi tedaviler:
Artroskopik tedaviler ve diz protezi uygulamaları yapılmaktadır.
Fazla ilerlememiş olgularda artroskopik tedaviler iyi sonuçlar verebilir; ancak bu hastalık ilerleyen bir süreç olduğu için bir süre sonra şikayetler tekrarlayabilir.
Daha ileri safha hastalarda açık ameliyatlar yapılmaktadır. Diz eklem yüzlerinin değiştirildiği total diz protezi uygulamaları en sık yapılır. Diz eklemini oluşturan üstteki ve alttaki kemiğin tamamının metal yüzeylerle değiştirildiği bir ameliyattır. Özellikle 65 yaş ve üzeri hastalarda rahatlıkla uygulanmaktadır. Uygun cerrahi yöntemler, protezler ve yoğun bir fizyoterapi ile tama yakın eklem hareketi sağlanmaktadır. Bazen şikayetler çok fazla ve diğer tedaviler işe yaramıyor ise daha genç yaştaki bireylerde de yapılmaktadır.
Son yılarda daha genç ve hastalığı fazla ilerlememiş hastalarda sadece kireçlenen bölgenin değiştirildiği kısmi (unikondiler) diz protezleri de yapılmaktadır.
Diz Hastalıkları
Diğer Yazılarımıza da Göz Atın: